Έλκη από Κατάκλιση

Έλκος από κατάκλιση (ή κατακλίσεις) ονομάζεται η καταστροφή του δέρματος ή και των υποκείμενων ιστών τα οποία εντοπίζονται συνήθως πάνω από μία προεξοχή κάποιου οστού, στην οποία ασκείται παρατεταμένα πίεση για κάποιο λόγο, με αποτέλεσμα να προκαλείται συμπίεση των αιμοφόρων αγγείων της περιοχής, διακοπή της μικροκυκλοφορίας άρα της αιμάτωσης αυτής, με αποτέλεσμα την ισχαιμία και τελικά την νέκρωση των ιστών.

Συνήθως η πίεση ασκείται από το σώμα του ασθενή ο οποίος έχει σοβαρά κινητικά προβλήματα ή είναι πλήρως κατακεκλιμένος και συνεπώς είναι ανίκανος να αλλάξει θέση από μόνος του στο κρεββάτι ή έχει μειωμένη αισθητικότητα και δεν νιώθει άλγος από την καταστροφή των ιστών (πχ ηλικιωμένοι ασθενείς με προχωρημένη άνοια, σακχαρωδιαβητικοί ασθενείς με περιφερική νευροπάθεια, ασθενείς παραπληγικοί ή τετραπληγικοί, ασθενείς με ορθοπεδικές παθήσεις όπως κατάγματα λεκάνης, σπονδυλικής στήλης ή κάτω άκρων κ.α.)

• Στάδιο Ι: Δερματικός ερεθισμός με ερυθρότητα που δεν υποχωρεί στην τοπική πίεση. Συνοδεύεται πολλές φορές από οίδημα στην περιοχή.
• Στάδιο ΙΙ: Έλκος μερικού πάχους. Περιλαμβάνει βλάβη της επιδερμίδας ή και μέρος του χορίου του δέρματος. Πρόκειται για μία ήπια εξιδρωματική βλάβη.
• Στάδιο ΙΙΙ: Ολικού πάχους. Καταστροφή του δέρματος (επιδερμίδα και χόριο) σε όλο το πάχος τους με ταυτόχρονη καταστροφή ή νέκρωση του υποδόριου ιστού.
• Στάδιο IV: Έλκος πολύ βαθύ που περιλαμβάνει βλάβη ή και νέκρωση των μυών της περιοχής ή ακόμα και των υποκείμενου οστού.

Πολλές φορές το έλκος καλύπτεται από σκληρή νεκρωτική εσχάρα η οποία εμποδίζει την εκτίμηση του βάθους του. Τις περισσότερες φορές τα έλκη αυτά στην πραγματικότητα είναι 3ου ή και 4ου βαθμού. Η νεκρωτική εσχάρα και όλοι οι νεκρωτικοί ιστοί πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά προκειμένου να είναι δυνατή η αποκάλυψη του έλκους και η αντιμετώπισή του.

Η θεραπεία των ελκών απαιτεί να εξυπηρετούνται οι παρακάτω προϋποθέσεις από πλευράς του ασθενή εκτός βέβαια από την σωστή περιποίηση αυτού καθ’ αυτού του έλκους για την οποία θα αναφερθούμε παρακάτω.

• Καλή θρέψη του ασθενούς. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη θερμίδων, πρωτεϊνών και βιταμινών. Συγκεκριμένα ο ασθενής θα πρέπει να προσλαμβάνει όχι λιγότερες από 30 – 35Kcal / Kg βάρους/ ημερησίως εκ των οποίων σε μεγάλο βαθμό θα πρέπει να είναι πρωτεϊνικής προέλευσης και συγκεκριμένα με θετικό ισοζύγιο αζώτου της τάξης 1 με 2 gr / Κgr βάρους ημερησίως. Επίσης είναι σημαντικό η δίαιτα να είναι εμπλουτισμένη με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, αργινίνη, ψευδάργυρο, βιταμίνες του συμπλέγματος B και επίσης ευρέως αποδεκτή είναι η ευεργετική δράση των Ω3 λιπαρών.
• Επαρκής ενυδάτωση του ασθενή.
• Ρύθμιση γλυκαιμίας στους διαβητικούς ασθενείς.
• Ρύθμιση της αναιμίας (καλός αιματοκρίτης).
• Καθαριότητα του έλκους και του δέρματος γύρω από αυτό (πχ να φροντίζουμε να μην λερώνεται με κόπρανα ή ούρα).
• Μείωση της πίεσης στις περιοχές των ελκών. Οι ασθενείς που δεν δύνανται να κινητοποιηθούν από μόνοι τους θα πρέπει να τους κινητοποιούν οι οικείοι τους στην κλίνη τους τουλάχιστον κάθε 2 ώρες έστω χρησιμοποιώντας διάφορα βοηθήματα (μαξιλάρια, ειδικές μαλακές σφήνες κ.α.), ενώ θα πρέπει να τοποθετούνται στην κλίνη τους με γωνία πλάτης στις 30° ώστε να είναι μειωμένη η πίεση στον κόκκυγα και όταν είναι σε πλάγια θέση στους τροχαντήρες (ισχία). Επίσης αυτή η κλίση του ασθενούς μειώνει την πιθανότητα επεισοδίων εισρόφησης ενώ βελτιώνει την αναπνευστική τους λειτουργία. Ασθενείς οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να κινητοποιούνται καθιστοί σε αναπηρικά αμαξίδια, η κινητοποίησή τους θα πρέπει να περιορίζεται στην 1 ώρα, 3 φορές την ημέρα. Απαραίτητη είναι η χρήση ειδικών αεροστρωμάτων στα κρεββάτια των ασθενών και ειδικών μαξιλαριών με αεροθαλάμους για τα αναπηρικά αμαξίδια.
• Έλεγχος, όπου είναι δυνατόν, της σπαστικότητας των μυών με φαρμακευτική αγωγή.

Περιποίηση Ελκών

Αρχικά ο σκοπός είναι η αφαίρεση  των νεκρωμένων ιστών, η διάνοιξη και η παροχέτευση των αποστηματοποιημένων κοιλοτήτων και γενικά η αντιμετώπιση όλων των χαρακτηριστικών του έλκους που ενισχύουν την λοίμωξη της περιοχής.

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του κάθε έλκους θα πρέπει να γίνει σωστή ρύθμιση  του εξιδρώματός τους εξασφαλίζοντας το απαραίτητο υγρό περιβάλλον για την επιβίωση του κοκκιώδους ιστού που προωθεί την επούλωση (σε αντίθετη περίπτωση – στεγνό τραύμα – το έλκος νεκρώνεται) περιορίζοντας όμως ταυτόχρονα το υπερβολικό εξίδρωμα το οποίο είναι σαφώς τοξικό για το έλκος αφού ενισχύει την λοίμωξη της περιοχής. Σε γενικές γραμμές επιθετικά αντισηπτικά καλό είναι να αποφεύγονται κατά την περιποίηση του έλκους, ιδίως αδιάλυτα, διότι έχει αποδειχτεί ότι καταστρέφουν τον νεοσύστατο κοκκιώδη ιστό (είναι τοξικά για τους ινοβλάστες). Μία καλή λύση είναι η χρήση υγρών αντισηπτικών σαπουνιών (εμπλουτισμένα με αντιμικροβιακό παράγοντα) διαλυμένα με ικανή ποσότητα φυσιολογικού ορού (NaCl 0.9%). Προσοχή ο φυσιολογικός ορός δεν θα πρέπει να είναι κρύος διότι προκαλεί σπασμό των μικρών αγγείων της περιοχής πράγμα που δεν δρα ευεργετικά στην επούλωση. Ο καθαρισμός θα πρέπει να είναι ενεργητικός ώστε να καταστρέφεται το μικροβιακό βιοφίλμ που φέρουν συνήθως τα έλκη αλλά και για να προκληθεί η ευεργετική υπεραιμία στην περιοχή. Προσοχή κατά τον ενεργητικό καθαρισμό να αποφεύγεται η αιμορραγία του έλκους και αν τυχόν υπάρξει θα πρέπει να γίνεται επίσχεση αυτής με πίεση με χρήση μιας γάζας πριν το κλείσιμο με επίθεμα του τραύματος ώστε να μην εγκλωβιστούν πήγματα (τα οποία προωθούν την επιμόλυνση).

Ανάλογα με την φύση του έλκους μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφόρων ειδών επιθέματα (αλγινικά αργύρου ή μη, με υδροκολλοειδή, αφρώδη ιμπουπροφένης, με πλέγμα ρύθμισης απορρόφησης κ.α.). Σε πιο πολύπλοκες περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες βιβλιογραφικά τεκμηριωμένες μέθοδοι επούλωσης όπως η χρήση V.A.C. (Vacuum Assisted Closure) και η εφαρμογή υπερβαρικού οξυγόνου σε ειδικούς θαλάμους.